Thứ sáu, 29/03/2024,


Dịch thơ Nga sang thơ lục bát (05/09/2012) 
                                       
 
Tác giả: Ngọc Châu (Hải Phòng)
 
 
Là một độc giả thường xuyên của Lucbat.com, cũng hay đến sinh hoạt cùng các Câu lạc bộ Thơ nên Ngọc Châu thấy rằng thể thơ lục bát dẫu đã có và tồn tại hàng ngàn năm trên đất Việt, nhưng không hề cũ mà càng ngày càng hay hơn theo sự phát triển về trình độ văn hóa - văn minh chung của dân tộc Việt Nam ta.
Nhưng có một thực tế là phần đông người yêu thơ hiện nay ít quan tâm đến các thi phẩm (dù rất nổi tiếng) của nước ngoài - mà sự giao lưu văn hóa này luôn là điều cần thiết và hữu ích đối với bất cứ dân tộc nào - phải chăng là do cách dịch thơ của các dịch giả ở ta lâu nay thiên về tính hàn lâm mà chưa chú ý đến "gu" của đa số người yêu thơ hiện nay? Ngọc Châu có suy nghĩ này khi làm thống kê sơ bộ các bản dịch thơ trên mạng: phần đông là thơ dịch không vần hoặc tự do, số bản dịch sang thơ có vần ít, riêng đối với thể lục bát thì đúng là quá ít.
Dịch thơ vốn là một công việc không dễ dàng, dịch giả Hoàng Hưng từng băn khoăn khi nói: "Thực sự thì thơ không có cách nào dịch nổi vì thơ là nghệ thuật ngôn ngữ, nó gắn chặt với đặc điểm của ngôn ngữ gốc, nếu chuyển sang ngôn ngữ khác thì bài thơ bị chết mất một nửa".
Dịch giả Thái Bá Tân e ngại có thể "sẽ làm mất tinh thần thơ phương Tây do kiểu ngắt nhịp chẵn và tiết tấu chậm của thể thơ lục bát"
Dịch giả Ngô Tự Lập thì cho rằng "Trong việc chuyển ngữ thơ không thể nào đạt được yêu cầu “tín, đạt, nhã” như bình thường được vì thơ có những đặc thù riêng không giống những môn nghệ thuật khác… Cũng chính vì sự bất khả thi trong việc dịch thơ mà nảy sinh nhiều vấn đề, chẳng hạn nên dịch đúng nguyên bản (mà không hay) hoặc chỉ giữ lại ý chính của tác giả rồi người dịch sáng tạo thêm miễn là tác phẩm đó đi vào lòng độc giả. Trong thực tế, nhiều bản dịch hay, được độc giả thuộc nằm lòng nhưng thực chất so với nguyên bản là sai."
Dịch giả Thúy Toàn có một nhận xét khác: "Người đọc Việt Nam đều thừa nhận rằng có hàng chục bản dịch bài thơ Đợi anh về của Simonov nhưng chẳng có bài nào người ta nhớ, ngoài bài của Tố Hữu, mặc dù nhiều người cho đấy là dịch khác, xa với nguyên bản, xa cả tinh thần. Ngay nhịp điệu của những câu thơ tiếng Nga nó cũng khác với nhịp điệu thơ Tố Hữu."
Vậy nhưng Ngọc Châu vẫn bắt tay vào dịch (sau khi uống mấy ngụm thuốc liều!) với ý rằng ít nhất thì cũng được hai việc là làm cho người yêu thơ bình dân quan tâm và thích thơ Nga hơn lên đồng thời góp phần tôn vinh thể thơ lục bát truyền thống có từ ngàn đời của đất nước Việt Nam, không kể những yếu tố khác nằm ngoài văn chương - nhưng cũng khá quan trọng - là nâng cao tinh thần hữu nghị lâu đời giữa hai dân tộc Nga -Việt v.v…
Trong khi dịch thơ Nga sang thơ lục bát, thật sự NC hết sức coi trọng những ý kiến trên để chọn từng bước đi thích hợp, sao cho bản dịch có được tính thơ nhưng vẫn sát với ý tứ, thậm chí với ngôn từ tác giả sử dụng ở mức tối đa. Trong trường hợp hiếm hoi không thể tìm được từ tiếng Việt tương đương nào có thể đáp ứng yêu cầu nghiêm khắc về gieo vần, thì đành phải giữ tứ mà không giữ từ vậy thôi.
Xin phép trình bày hai bài thơ - đã có bản dịch trước được thừa nhận là hay - để mong nhận được sự phân tích, phê phán, góp ý của các nhà thơ-độc giả Lucbat.com
 
                                            

Tôi yêu em
(Bản dịch của Thúy Toàn)
 
Tôi yêu em: đến nay chừng có thể.
Ngọn lửa tình chưa hẳn đã tàn phai;
Nhưng không để em bận lòng thêm nữa,
Hay hồn em phải gợn bóng u hoài.

Tôi yêu em âm thầm không hy vọng,
Lúc rụt rè, khi hậm hực lòng ghen,
Tôi yêu em, yêu chân thành đằm thắm,
Cầu em được người tình như tôi đã yêu em.
 
 
* * *
Cánh buồm
(Bản dịch của Tạ Phương)
 
Thấp thoáng trắng cánh buồm đơn chiếc
Trong mờ xanh sương sớm biển khơi!...
Buồm tìm chi ở chốn xa xôi?
Và bỏ lại gì nơi cố hương thân thiết?

Sóng cuồn cuộn trào dâng, gió rít,
Cột buồm cót két, ngả nghiêng...
Ôi, hạnh phúc - buồm không chạy trốn
Cũng không tha thiết kiếm tìm.

Dưới buồm luồng biếc trong như ngọc,
Trên buồm tia nắng rực tựa vàng...
Nhưng buồm vẫn sục sôi đòi bão tố,
Dường như trong bão có bình an.
Я вас любил
(Nguyên bản của A. Пушкин)
 
Я вас любил: любовь еще, быть может,
В душе моей угасла не совсем;
Но пусть она вас больше не тревожит;
Я не хочу печалить вас ничем.

Я вас любил безмолвно, безнадежно,
То робостью, то ревностью томим;
Я вас любил так искренно, так нежно,
Как дай вам бог любимой быть другим.
 
* * *
Парус
(Nguyên bản của М. Лермонтов)
Белеет парус одинокой
В тумане моря голубом. —
Что ищет он в стране далекой?
Что кинул он в краю родном?


Играют волны, ветер свищет,
И мачта гнется и скрыпит;
Увы! — он счастия не ищет
И не от счастия бежит! —


Под ним струя светлей лазури,
Над ним луч солнца золотой: —
А он, мятежный, просит бури,
Как будто в бурях есть покой!
 Yêu em
(Bản dịch của Ngọc Châu)
 
Yêu em tình mãi trong lòng
Tim anh chưa hết lửa hồng đâu em
Nhưng đừng phiền muộn gì thêm
Anh không hề muốn làm em nghĩ nhiều
 
 
Âm thầm, vô vọng anh yêu
Rụt rè, ghen, cũng rất nhiều cuồng say
Chân thành, đằm thắm tình này
Cầu người em gặp một ngày… hơn anh.
 
* * *
Cánh buồm
(Bản dịch của Ngọc Châu)
 
Cánh buồm đơn độc sáng lên
Trong mù sương giữa xanh đen biển trời!...
Kiếm tìm chi chốn xa xôi?
Và gì bỏ lại phương trời quê hương?
 
 
Sóng đùa nhả, gió khoan buồm
Vặn lưng cót két trụ luôn xoay đầu
Hạnh phúc chẳng kiếm tìm đâu
cũng không chối bỏ, mặc dầu – ôi chao!
 
Dưới buồm luồng biển thanh màu
Trên buồm vàng nắng một bầu trời xanh.
Buồm ưng bão tố bạo hành
Bình Yên lúc đó mới thành - dường như!

 
Sau đây xin mời các bạn đọc tiếp một số bản mà NC đã dịch:
 
 
 
 
 

Я помню чудное
мгновенье”
                       
К***

 
 
 
Я помню чудное мгновенье:
Передо мной явилась ты,
Как мимолетное виденье,
Как гений чистой красоты.
 
 
В томленьях грусти безнадежной,
В тревогах шумной суеты,
Звучал мне долго голос нежный
И снились милые черты.
 
 
Шли годы. Бурь порыв мятежный
Рассеял прежние мечты,
И я забыл твой голос нежный,
Твои небесные черты.
 
 
В глуши, во мраке заточенья
Тянулись тихо дни мои
Без божества, без вдохновенья,
Без слез, без жизни, без любви.
 
Душе настало пробужденье:
И вот опять явилась ты,
Как мимолетное виденье,
Как гений чистой красоты.
 
И сердце бьется в упоенье,
И для него воскресли вновь
И божество, и вдохновенье,
И жизнь, и слезы, и любовь.
                                   1825
                        
                             А.С. Пушкин
 
PHÚT GIÂY HUYỀN DIỆU
 
ANH NHỚ MÃI
 
 
 
                                    Tặng K…
 
Anh nhớ phút giây diệu huyền
Trước anh em bỗng hiện lên bất ngờ
Như một ảo ảnh thoảng qua
Nữ thần tuyệt đẹp hài hòa trắng trong.
 
Buồn đau, thất vọng trong lòng
Giữa âu lo, xáo động cùng ưu tư
Vẫn thấy dáng em trong mơ
Thanh âm hiền dịu không mờ trong anh
 
Tháng năm. Bão táp chiến chinh,
làm tan đi ước mơ lành về em
Anh quên giọng nói dịu êm
Quên khuôn hình mang dáng tiên em rồi
 
Tháng ngày quằn quại giữa đời
Quạnh hiu, tăm tối ở nơi ngục tù
Không linh thần, chẳng tứ thơ
Chẳng yêu, cạn lệ, đời trơ vô tình
 
Hồn anh bừng tỉnh rất nhanh
Bởi em bỗng lại trước anh, vẫn là
như một ảo ảnh thoảng qua
Nữ thần tuyệt đẹp hài hòa trắng trong.
 
Tim anh bỗng đập tột cùng
Lại phục sinh bởi trùng phùng em ơi
Linh thần, thi tứ, cuộc đời,
Tình yêu, mắt lệ do nơi em mà.
 
________________
Năm 1825, trong lần sang thăm trang trại láng giềng, Pushkin đã gặp nàng Anna Kern, người tạo cho ông cảm hứng để sáng tác bài thơ nổi tiếng "Gửi K".
 
 

 
 
 
 

       Ночь
 
Мой голос для тебя и ласковый и томный
Тревожит поздное молчанье ночи темной.
Близ ложа моего печальная свеча
Горит; мои стихи, сливаясь и журча,
Текут, ручьи любви, текут, полны тобою.
Во тьме твои глаза блистают предо мною,
Мне улыбаются, и звуки слышу я:
Мой друг, мой нежный друг... люблю... твоя... твоя!..
                                 А.С. Пушкин
 
     ĐÊM
Giọng anh êm dịu, vuốt ve
Quấy vào đêm đã về khuya, tối trời
Bên giường nến cháy lả lơi
Câu thơ hòa nhịp tiếng đời xôn xao
Dòng tình chảy, chảy ngập trào
Mắt em trong tối ánh vào mắt anh
Anh cười, nghe tiếng ái tình:
Anh… anh yêu dấu, yêu anh…anh à!...
 

 
 
 
 

YTEC

Ночевала тучка золотая
На груди утеса-великана,
Утром в путь она умчалась рано,
По лазури весело играя;

Но остался влажный след в морщине
Старого утеса. Одиноко
Он стоит, задумался глубоко,
И тихонько плачет он в пустыне
 
                              M.Ю. Лермонтов
 
GHỀNH  ĐÁ
 
               
 
Mây Vàng ngủ lại qua đêm
Trên ngực rộng, đá vạn niên khổng lồ
Tinh mơ nàng đã bay vù
Lên trời xanh, mài nghịch đùa vui chơi
 
Còn lưu một vết ẩm thôi
trên nếp nhăn, đá bao đời cô đơn
Ghềnh đá đứng ngẫm nỗi buồn
Khẽ rơi giọt lệ giữa hồn hoang vu.
 

 
 

А.О.СМИРНОВОЙ
 
Без вас хочу сказать вам много, 
При вас я слушать вас хочу; 
Но молча вы глядите строго, 
И я в смущении молчу.
 
Что ж делать?.. Речью неискусной 
Занять ваш ум мне не дано... 
Всё это было бы смешно, 
Когда бы не было так грустно... 
           Михаил Лермонтов
 
 
GỬI A.O. Smirnova
Vắng em muốn kể bao điều
Gần nhau chỉ muốn nghe nhiều em thôi
Nhưng em nghiêm nghị kiệm lời
Khiến anh bối rối nên ngồi lặng thinh
 
Vụng về, nhạt nhẽo chuyện anh
Lẽ nào dám bắt em dành thời gian
Nực cười, mà thật uổng oan
Giá đừng thế, đã không mang sầu này…
 

 
 
Rât mong nhận được comment góp ý của các bạn để những bài dịch sau Ngọc Châu sẽ dịch tốt hơn.
Email: ngocchaunvhp@gmail.com
 
Chia sẻ:                   Gửi cho bạn bè
Mỗi độc giả cũng là một tác giả
(Mời bạn cho ý kiến, cảm nhận và lời bình sau khi đọc bài viết trên)
Họ và tên  *
Địa chỉ  *
Email  *
Điện thoại  *
Nội dung (bạn cần sử dụng font chữ Unicode, có dấu; ghi đầy đủ họ tên, địa chỉ, email, điện thoại,... Nếu thiếu các thông tin đó, có thể chúng tôi sẽ từ chối cho hiển thị
 
  Trần Mạnh Tuân - tuan_hwru@fulbrightmail.org - 091353 0266 - Hà Nội  (Ngày 26/09/2012 8:55:20)

@ Nhà văn, Dịch giả Ngọc Châu:

Mấy bài đăng dịch chuẩn rồi,
Đã là Lục Bát người ơi... điệu vần.
Trắc bằng phải đúng... dễ ngâm,
Câu thơ êm dịu... vào lòng người nghe.

Lục bát vần trắc!... chưa hề,
Luật xưa phải cố mọi bề phải theo.
Ngọc Châu dẫu uống thuốc liều,
Mấy ai làm được cái điều ấy đâu!

Chê thì nhanh lắm... làm lâu!
Dịch đi nào... chỉ một câu ra hồn!
Thơ ta lục bát mãi còn,
Ngọc Châu gìn giữ nét son cuộc đời!

TMT

  Ngọc Châu - Ngocchaunvhp@gmail.com - 0313 825226 - 312 Lê Thánh Tông Ngô Quyền Hải Phòng  (Ngày 18/09/2012 22:22:16)

Cám ơn các bạn đã vào đọc và ghi cảm nhận, nói những lời động viên chân thành. NC thấy vui vì đã làm được việc nho nhỏ là giới thiệu thơ nước Nga tới bạn đọc yêu thích thơ lục bát Việt Nam.
Tôi cũng vừa hoàn thành cuốn 101 BÀI THƠ TRỮ TÌNH NƯỚC NGA , cũng do nhà Thế Giới xuất bản và Giám đốc-nhà ngôn ngữ học Trần Đoàn Lâm viết lời giới thiệu. Phần "Lời tác giả" NC trích ý kiến mình đã đọc ở hội thảo Văn Học dịch tổ chức ở Hà Nội hôm 10/8 vừa rồi.
Sách có 101 bài thơ của các nhà thơ Nga nổi tiếng, dày 255 trang song ngữ, Ngọc Châu dịch sang thể lục bát quãng 90%. Số 10% còn lại dùng các thể thơ có vần khác cho tương thích hơn với bản nguyên gốc.
Khi nào đó có dịp gặp nhau NC sẽ tặng để các bạn đọc cho vui
Xin cám ơn các bạn đọc
Ngọc Châu

  Trần Thị Thu Hà - habaouyen@gmail.com - 0976914299 - Trường Hàn Thuyên Bắc Ninh  (Ngày 13/09/2012 8:36:05)

Đọc thơ Nga dịch sang lục bát của Nguyễn Ngọc Châu vừa có cái mượt mà, mềm dịu của hồn thơ dân tộc, vừa chan chứa cảm xúc mãnh liệt và cháy bỏng khát khao mang đậm chất Nga. Thật tuyệt vời! Vô cùng trân trọng và cảm phục sự lao động nghệ thuật nghiêm túc của nhà thơ! Chúc anh ngày càng có nhiều sáng tạo hơn nữa để dâng tặng cho đời!

  Đào Trọng - daotrong888@yahoo.com - ĐT: 0978779728 - 36 đường Dư Hàng-Lê Chân-HP  (Ngày 05/09/2012 19:26:30)

Nhiều nhà thơ tên tuổi thường nói: Viết được một bài thơ lục bát hay rất khó.Đằng này nhà thơ Ngọc Châu lại dịch thơ tiếng Nga ra thơ lục bát rất hay, chắc là khó lắm? Tôi đọc đi đọc lại những bài dịch của anh tôi rất cảm phục vốn tiếng Nga của anh. Càng cảm phục khi thấy từng câu từng chữ của bài thơ có biểu thị tình cảm nồng cháy của lòng anh cho những câu thơ chan chứa tình người.Xin chúc mừng và cảm ơn anh.

  Vũ Nam - ketoanvienzz@gmail.com - 0915163495 - 30-Lý Tự Trọng- Hải Phòng  (Ngày 05/09/2012 11:45:12)

Thật tuyệt vời.
Thơ tình nước Nga đằm thắm thiết tha. Mà dân ta , ít người biết tiếng Nga. May mắn, có dịch giả chuyển ngữ.

Nhớ sao GIÂY PHÚT diệu huyền
Trước anh, em bỗng hiện lên bất ngờ
Như là ảo ảnh thoảng qua
Nữ thần tuyệt đẹp hài hòa trắng trong.
Buồn đau, thất vọng trong lòng
Giữa âu lo, xáo động cùng ưu tư
Dáng em TRỌN VẸN trong mơ
Thanh âm hiền dịu không mờ trong anh...
(Em hiền dịu lắm anh ơi. Em sợ anh phá luật bằng trắc nên liều mạng...

Các bài khác: