Thuý Kiều tài sắc vẹn tòan nên được nhiều người khen là điều dễ hiểu. Nhưng với câu hỏi “Ai khen Thuý Kiều nhiều nhất?” thì ngay cả những nhà Kiều học cũng không dễ trả lời ngay, vì nàng từng được nhiều người khen trong những hoàn cảnh khác nhau, và những lời khen đó rải rác từ đầu đến cuối truyện, nếu không có việc thống kê cẩn thận thì khó biết được kết quả.
Ta dễ thấy người khen Thuý Kiều đầu tiên là Đại thi hào Nguyễn Du. Cụ khen nàng đẹp, thông minh, tài hoa thể hiện qua các câu thơ tả nàng: “ Làn thu thuỷ, nét xuân sơn/ Hoa ghen thua thắm, liễu hớn kém xanh”. Đó là sắc, còn tài thì : “Cung thương làu bậc ngũ âm/ Nghề riêng ăn đứt hồ cầm một trương”, nói nôm na ra thì Cụ khen kiều nhiều tài: thi, hoạ đều biết, nhạc rất sành, riêng khoản hồ cầm thì không ai sánh kịp. Nhưng Cụ là tác giả Truyện Kiều, Cụ thương nàng Kiều rồi khen nàng là chuyện thường tình, thế còn các nhân vật trong Truyện Kiều đã khen nàng Kiều như thế nào?
Với các nhân vật, Đạm Tiên là người khen nàng Kiều đầu tiên. Đạm khen Kiều tài thơ, thơ đề bên mộ thì như “ném châu gieo vàng”; còn thơ viết trong chiêm bao thì: “ Ví đem vào tập đoạn trường. Thì treo giải nhất chi nhường cho ai”. Còn khi gặp lại trên sông Tiền Đường, Đạm Tiên khen Thuý Kiều là “phúc dày” và “Tâm thành đã thấu đến trời”.
Nhân vật thứ hai khen Thuý Kiều là Kim Trọng. Kim khen Kiều tài thơ khi đọc bốn câu thơ nàng đề ở bức tranh tùng: “Khen tài nhả ngọc, phun châu. Nàng Ban, ả Tạ cũng đâu thế này”. Khen tiếng đàn: “Rằng hay thì thật là hay…”. Chàng Kim còn khen phẩm giá và tiếng đàn của Thuý Kiều khi tái hồi.
Mụ mối khen Kiều “giá đáng nghìn vàng”. Mã Giám Sinh khen: “Một cười này hẳn nghìn vàng chẳng ngoa”. Sở Khanh khen Kiều “sắc nước hương trời”; Thúc Sinh khen nhan sắc: “Sinh càng tỏ nét càng khen”. Quan phủ khen tài thơ và sắc đẹp : “ Khen rằng giá đáng Thịnh Đường. Tài này sắc ấy nghìn vàng chưa cân”. Thúc Ông: “Thương vì hạnh, trọng vì tài” cuối buổi xử kiện và khen nàng “nết na” khi tưởng nàng chết cháy: “Nghĩ con vắng vẻ, thương người nết na”. Mụ quản gia nhà họ Hoạn khen người, khen nết: “Thấy người thấy nết ra vào mà thương”. Từ Hải khen Kiều có con mắt tinh đời, biết đoán anh hùng giữa trần ai. Họ Đô khen Kiều: “ tài sắc ai bì, có nghề đàn lại đủ nghề văn thơ, kiên trinh chẳng phải gan vừa…”. Giác Duyên khen : “ Người sao hiếu nghĩa đủ đường”. Sư Tam Hợp khen: “Thuý Kiều sắc sảo, khôn ngoan”. Và sau khi đoàn viên, trước sự cư xử của Thuý Kiều, “ Một nhà ai cũng lạ lùng, khen khao”…
Còn Hoạn Thư thì sao? Nhân vật này đã thành biểu tượng cho máu ghen của người phụ nữ bởi cách đánh ghen làm nhục tình địch có một không hai. Nhưng đó chẳng qua vì “ chồng chung chưa dễ ai chiều cho ai”. Thực ra, Hoạn Thư là người “biết người biết của”, với Thuý kiều thì “Lòng riêng riêng những kính yêu”.Ngay sau khi đưa Thuý Kiều từ nhà mẹ về nhà mình, nghe tiếng đàn của Thuý Kiều, Hoạn Thư đã biết Kiều là người tài và thay đổi cách cư xử: “ Hoạn Thư nghe cũng thương tài. Khuôn uy dường cũng bớt vài bốn phân”. Đó là là lần thứ nhất Hoạn khen Kiều tài. Lần thứ hai, Hoạn Thư khen Kiều tài ngay trước mặt Thúc Sinh: “ Rằng Hoa Nô đủ mọi tài. Bản đàn thử dạo một bài chàng nghe”. Sau khi đọc tờ trình của Thuý Kiều ý muốn ra Quan Âm Các, Hoạn thư đã thốt lên: “ Rằng tài nên trọng mà tình nên thương. Ví chăng có số giàu sang. Giá này dẫu đúc nhà vàng cũng nên”. Đây là lần thứ ba Hoạn Thư khen Kiều, và qua câu này, ta thấy trong Truỵên Kiều không ai đánh giá Thuý Kiều cao như Hoạn Thư đánh giá. Và khi xem bản kinh Kiều chép, thì Hoạn Thư : “ Khen rằng bút pháp đã tinh . So vào với thiếp Lan Đình nào thua” và “ Nghìn vàng thật cũng nên mua lấy tài”!
Như vậy trong Truyện Kiều, người khen Thuý Kiều nhiều nhất, không phải ai khác, mà chính là là Hoạn Thư. Hoạn Thư khen Kiều đàn hay, viết tờ trình tài và chép kinh chữ đẹp như thiếp Lan Đình…Nhưng bạn đọc chú ý cho rằng, Hoạn thư có thể khen Kiều nhiều thứ khác nữa, nhưng tuyệt nhiên không khen nhan sắc của nàng Kiều, cũng giống như các bà vợ cả xưa nay, không mấy ai khen vợ thứ của chồng là…đẹp!
Vương Trọng
Trịnh Toại - tvtoai@gmail.com - 0983325625 - 19/70/11 Đông Khê, Ngô Quyền, HP
(Ngày 11/01/2015 23:20:00)
Twitter
Google
Yahoo
Facebook
Gửi cho bạn bè