Heo may hương ổi tràn đê

Chào mào rủ bạn bay về vườn xưa

Mật vàng là nắng ban trưa

Lặn vào quả ổi đu đưa giữa trời

Chim say vị ổi ngọt rồi

Từng giọt tiếng hót đánh rơi bên thềm

Ráng chiều chưa ngả sang đêm

Từng "chùm trăng ổi" tỏ lên trong vườn

Mẹ tôi áo bạc, tóc sương

Gánh mùa ổi chín ven đường lá bay...

Sớm nay trời trở heo may

Mà hương ổi chẳng dâng đầy vườn quê

Tuổi thơ lạc bước trên đê

Gió lạc hương ổi thổi se sắt lòng...

Hoàng Anh Tuấn

(Công an tỉnh Lào Cai)

     Khi con lũ ngập đầy vườn cây ngoài bãi và trong đồng nước trắng mưa rơi tràn ắp các ao hồ, ấy là lúc làng quê lảnh lót tiếng chim chào mào gọi nhau mách bảo đã tới mùa ổi chín.

     Ðàn chim hoang dã ấy chẳng biết từ đâu bay về, mình nâu nâu bụng trắng như vôi, má bạc như bôi phấn, đầu chụp chiếc mũ lông đen nhay nháy, mắt liếc ngang liếc dọc, ngó ngó nghiêng nghiêng quan sát những vườn ổi chín để rồi lại bay vội về đâu đó mách tin cho đồng loại kéo nhau tới chia quả ngọt với chủ vườn.

     Quả nhiên bày chim chào mào có chòm lông đỏ như một chấm son cuối đuôi từ vùng nào xa tít, ùa đến reo mừng hỏi han trò chuyện ríu rít đầy ngọn ổi, mổ mổ, quệt quệt cái mỏ vào những quả ổi đào, ổi mỡ thơm lừng chín mõm trên cây.

     Mùa ổi chín, con ong cái kiến cũng bảo nhau đến hít hà mùi thơm nồng nàn của ổi chín. Còn con người ai mà chẳng thấy sướng vui khi được tự tay hái những trái ổi ruột đào cùi vàng căng mọng như gò má cô gái mới lớn đang thì nơi thôn dã. Ổi mỡ, ngược lại ruột màu trắng ngà, da bóng vàng mầu mỡ gà, cùi không giòn tan như lúc còn ương mà cắn sừn sựt, ngọt mát, ăn hết rồi mà mùi thơm ngan ngát còn đọng mãi nơi vòm họng. Và còn bao thứ: ổi nghệ, ổi găng, lại có loại ổi trâu to như trái bưởi non, ổi trứng gà trứng vịt thon thon, đuôi nhọn chát hơn ổi thường, cùi rắn ruột chứa đầy hạt... Họ nhà ổi đông đảo ở vườn quê, nơi này, nơi khác, sống dễ dãi, không kén đất chọn vùng. Nhưng dù ở đâu, trung du, miền núi hay đồng bằng cũng đều tỏa cành xanh ngọn; dâng trọn mầu xanh của lá, hương thơm của hoa và trái ổi dù to dù nhỏ và đều có chung một mùi thơm bình dị "hương ổi hồn quê" không hề lẫn lộn với trái cây quả khác nơi phồn hoa đô thị như táo như lê.

     Hoa ổi nở đúng vào mùa xuân, cho quả vào mùa hạ chớm bước sang thu. Những gốc ổi sớm ra hoa hồi tháng Giêng âm lịch, ổi muộn hoa nở vào tháng hai, tháng ba. Hoa ổi không lộng lẫy mà chỉ một mầu trắng đục, nở đầy kẽ lá rồi bung ra cùng lúc hàng trăm ngàn nhị trắng như mũi kim khâu, âm thầm phả mùi thơm nhè nhẹ.

     Mùa quả chín rộ đúng vào mùa lũ tháng sáu. Người trồng vườn thức dậy từ sớm tinh mơ trảy ổi đem vào thành phố bán. Mà cũng kỳ lạ, ổi lúc xanh cứng như đá cuội thế mà khi chín thì lại mềm. Da ổi lúc này mỏng manh, chuyên chở cứ phải gượng nhẹ, không để lỡ sầy da, giập quả. Khi hái cũng vậy, nâng như nâng trứng, hứng như hứng hoa, không thể vin cành vít ngọn. Người chủ vườn đan những cái "bòng" bằng cây nứa tép, phình ra một ống ở đốt trên ngọn, cắt hai nan ở giữa bầu ấy thành "hàm răng", khi trảy ổi người cầm cán trèo lên ngang cây, đưa trái ổi vào trong bầu giật xuống hoặc đẩy ngược lên, thế là ổi chín rụng vào ruột bầu rồi chọn quả khác cứ như thế tới khi đầy một bầu mới hạ bòng xuống lấy ổi chín bỏ vào bị cói ròng dây xuống cho người đứng chờ dưới gốc.

     Mùa ổi chín ở vườn quê không chỉ cho chủ vườn thu hoạch thêm để có chút tiền bù vào những bữa cơm nghèo đạm bạc trong tháng ba ngày tám mà còn cho cả một mùa chim hoang dã bay về nhảy nhót cùng những tiếng gọi tiếng nói cười ồn ã của bọn trẻ trong làng, trong xóm. Và phiên chợ trước sân đình dưới gốc đa đầu thôn lại có những bà, những chị ngồi sau những rổ ổi mới trảy, đôi quả còn dính cả cành cả lá, còn dính sương mai thơm ướt tay người, quả nào cũng vàng óng căng mọng.

     Rồi cũng phải đến lúc hết mầu, nhìn lên ngọn ổi thấy cằn cỗi, cành khô cành tươi đan xen lẫn lộn, lá xanh thưa thớt bên những lá úa vàng rơi rụng, cành nào còn xanh lá vẫn còn đeo những chùm quả chín lẫn quả xanh ương muộn mằn. Những con chào mào vô tư vẫn xập xòe đánh đu ăn quả. Chúng vẫn hót một giai điệu ân tình để chia sẻ niềm vui lần cuối về mùa ổi chín với chủ vườn mà cũng là âm tiết cảm tạ người trồng cây đã hào phóng ban phát cho chúng một mùa quả ngọt.

Mai Khôi

(Tạp chí Du lịch Việt Nam)